Nog niet zo lang geleden heb ik op mijn site een door mij gemaakt filmpje geplaatst van grazende roedel hinden. Ik beloofde toen om terug te komen op dit mooie dier.

In het gebied dat binnen het Nationaal Park de Hoge valt leven ongeveer 200 edelherten. Mannetjes en vrouwtjes edelherten leven ieder in hun eigen groepen zogenaamde roedels. Alleen tijdens bronsttijd vallen de roedels van de mannen uit elkaar zodat ze een hinde-roedel kunnen vormen.

Leefgebied en voedsel

Edelherten komen van nature voor in open bossen maar hebben zich intussen ook aangepast aan bosarme gebieden. Herten fourageren meestal ‘s morgens en
‘s avonds als het schemert. Ze eten gras, blad, schors, bosvruchten en kruinen van struiken. Herten zijn herkauwers en dus wisselen grazen en herkauwen elkaar af bij herten. Het gebit van een hert slijt langzaam af gedurende het leven van het hert en aan het gebit kun je dan ook goed aflezen hoe oud een hert is. Helaas doet het hert meestal niet vrijwillig de bek voor je open en dus zul je op andere manieren de leeftijd van een hert moeten zien te bepalen.

Gewei

Alleen het mannelijke hert heeft een gewei, dat zal u vast niet verbazen als u mijn eerder geplaatste filmpje heeft gezien. Het gewei bestaat uit twee stangen met een aantal takken of enden. Een één jarig hert heeft alleen twee stangen zonder takken of enden en wordt daarom spitser genoemd. Na het spitsergewei krijgt een hert een gaffelgewei, dat bestaat uit een stang met één tak. Over de jaren wordt het gewei steeds groter en imposanter tot het wel 10 takken per stang heeft. Overigens is het een fabeltje dat je de leeftijd van het hert kunt aflezen aan het gewei.
Eéns per jaar werpt het hert zijn gewei af. Volwassen herten doen dat eind februari of begin maart. Onder invloed van het hormoon testosteron breekt de verbinding met de rozenstok af net onder de rozenkrans, die zich dichtbij de kop van het hert bevind. Na het afwerpen wordt er gelijk weer een nieuw gewei gevormd. Tijdens de groei van het gewei is het omgeven door een sterk doorbloede grijze huid, de zogenaamde basthuid, deze huid zorgt voor de aanvoer van bouwstoffen voor het nieuwe gewei. Als het gewei volledig gevormd is na 4 tot 5 maanden sterft de huid af en begint het vreselijk te jeuken. Het hert zoekt dan bomen en struiken op om het eraf te kunnen schuren, we noemen dat ‘vegen’. Door het contact met plantensappen, humus en de achtergebleven bloedresten ontstaat de bruine kleur van het gewei.

Voortplanting

In september begint de bronsttijd van het edelhert. De mannelijke herten verlaten hun eigen roedels en proberen een hinde-roedel te vormen. Hoe goed dit lukt is afhankelijk van de grootte, de leeftijd en van de indruk die een hert weet te maken op de andere heren. Hoewel dit soms tot gevechten leidt, leidt dit meestal niet tot verwondingen, vaak blijft het bij krachtsvertoon door aanvals-burlen en schijnaanvallen. Het succesvolst zijn herten van een jaar of acht, herten onder de vijf jaar zijn nog niet sterk genoeg om een hinde-roedel bij elkaar te houden en elfjarige herten zijn niet sterk genoeg meer, ze zijn te oud geworden. Die achtjarige herten zijn dan in staat om hinde-roedels te vormen van 10 tot 20 hinden, we noemen het hert dan een plaatshert. Wie denkt dat het plaatshert het voor het zeggen heeft, heeft het mis, de zogenaamde leidhinde bepaald het gedrag van de roedel.
Tijdens de bronst drinken de herten veel maar eten ze niet, ze kunnen dan ook ongeveer 35 kilo aan gewicht verliezen in die periode.
Hindes zijn op tweejarige leeftijd meestal geslachtsrijp. Na een draagtijd van ongeveer 34 weken wordt er meestal één kalfje geboren. Het werpen gebeurd over het algemeen in de maand juni. Het kalfje heeft met zijn gevlekte vacht een geweldig mooi en goed werkend camouflage pakje aan. Doordat de moeder het kalf regelmatig wast, inclusief zijn kontje, is het diertje ook niet of nauwelijks te ruiken. Binnen de hinde-roedels leven moeders met hun kalf en het kalf van het vorige jaar. De spitsers en smaldieren, zoals één jarige hindes worden genoemd, leven dus in een hinde-roedel.

Jacht

Nu kom ik op een controversieel onderwerp namelijk de jacht. In het Nationaal Park de Hoge Veluwe heeft men op grond van wetenschappelijke studies bepaald dat er genoeg voedsel en leefruimte is voor een gezonde edelherten populatie van ongeveer 200 dieren. Dat betekend dat er jaarlijks afschot moet plaats vinden. De jager neemt als het ware de rol van prooidier over en kiest volgens een aantal criteria hoeveel en welke herten er moeten worden afgeschoten. Van belang hierbij zijn onder andere de leeftijdsopbouw, het aantal mannelijke en vrouwelijke dieren, en de conditie en leeftijd van individuele dieren. Hinde en hert spelen vanaf hun vierde jaar een dus danig belangrijke rol in de kudde dat eigenlijk al het afschot plaatsvindt voor die leeftijd. Daarbij wordt er voor gezorgd dat het aantal herten even groot is als het aantal hinden en wordt er goed gekeken naar de conditie van de individuele dieren. Pas als het hert of de hinde ouder dan elf jaar wordt komt het afhankelijk van de conditie weer in aanmerking om afgeschoten te worden.
Het afschotplan wordt opgesteld aan de hand van jaarlijkse tellingen en een verzoek voor afschot wordt dan ingediend bij de vereniging Fauna Beheer Veluwe. Deze vereniging geeft loodjes af, die jagers gelijk na het afschot moeten plaatsen om de dieren te merken. Het aantal loodjes bepaald het aantal dieren wat afgeschoten mag worden.
Er wordt gejaagd vanaf een zogenaamde ‘hoogzitter’, een soort stoel die hoog tegen een boom geplaatst wordt en een ladder heeft om langs naar boven te kunnen klimmen. U begrijpt dat er naast veel kennis en inzicht in de wildstand er ook veel geduld en een vaste hand voor nodig zijn om op een verantwoorde manier te kunnen jagen.
Maar soms zijn er herten die elke jager te slim af zijn en dus loopt er in het Nationaal Park de Hoge Veluwe een bejaard dier rond dat nog elk jaar de jagers te slim af is. Iets waar, op de eerste plaats, de jagers veel plezier om kunnen hebben.