U zult wel denken hoe komt ze op het idee om, nu het eerder richting Kerst loopt dan richting Pasen, over Gethsemane te beginnen. Maar ik kan dankzij Freek die gisteren Op zoek naar Joseph won niet anders. Hoe wel ik dus eigenlijk op zoek ben naar Helene maak ik nu een uitstapje naar Op zoek naar Joseph. Freek (rechts op de foto met zijn mede finalisten) had gisteren namelijk het lef om het prachtige lied ‘Gethesemane’ uit Jesus Christ Superstar te zingen.

Rond Pasen (maart) heb ik een stukje geschreven onder te titel van Bach tot Webber. In dat stukje had ik het al even over Jesus Christ Superstar (JCS). Ik kan u verklappen dat ik, en dat zeg ik zonder arrogant over te willen komen, zo langzamerhand een JCS expert ben. Ik heb, als JCS genietster, intussen heel veel gezien en gehoord van wat er aan officiële uitvoeringen van deze rock opera is uitgekomen, zowel in het Nederlands als in het Engels.

Nu hoor ik u denken, ho!, stop!, waar heeft ze het over? Ik heb gisteren niet naar Op zoek naar Joseph gekeken en Jesus Christ Superstar ken ik ook niet. Dat laatste lijkt me overigens onwaarschijnlijk omdat de film die in 1973 gemaakt is, nu nog steeds regelmatig rond Pasen op de televisie te zien is. Bovendien was er nog niet zo lang geleden een Nederlandstalige versie in de theaters. Maar mocht u desondanks niet (meer) weten om welk lied het gaat ben ik maar eens op You Tube gaan kijken en vond daar verschillende uitvoeringen van ‘Gethsemane’. Ik heb er drie uitgekozen waaronder de uitvoering van Freek van gisteren. Als eerste heb ik de eerste versie geplaatst die op een dubbel Elpee uitkwam. In 1969 werd het gezongen door de wereld beroemde Deep Purple zanger Ian Gillan. De tweede (originele) Engelse versie wordt gezongen door Steve Balsamo, Steve Balsamo heeft JCS in London gespeeld in 1996, en op één van die avonden was ik één van de toehoorders in de zaal. De geplaatste versie is een versie opgenomen in Ahoy in 2004. En tot slot dus de Nederlandstalige versie van Freek. U kunt ze vinden onder fotografie.

Als je aan ‘Gethsemane’ komt kom je aan mij zeg ik wel eens gekscherend. Eigenlijk moet het natuurlijk zijn wie aan ‘Gethesemane’ komt aan Jesus Christ Superstar. ‘Gethsemane’ is zoals u heeft kunnen horen en zien een geweldig emotioneel lied, waarin Jesus zijn twijfels uit, maar zich uiteindelijk bij de wens van God zijn vader neerlegt. Het lied is een echt kippenvel lied en vraagt ook qua zang veel van de vertolker. Het is dus van groot belang wie de rol van Jesus speelt want niet iedereen heeft de juiste kwaliteiten. Tot op heden heb ik wat betreft de Engelstalige versie nog maar één mindere Jesus gehoord en gezien en dat was Ted Needley. Ted Needley was de vertolker van Jesus in de film van 1973. Jammer dus dat die versie nog steeds rond Pasen wordt uitgezonden want er is intussen een veel betere versie geschikt voor tv. Maar terug naar ‘Gethsemane’. Needley zet in zijn versie een wat zwakke, liefelijke Jesus neer en dat komt de zo belangrijke twijfel in het lied niet ten goede. De grote uithalen die zo goed de twijfel van Jesus verklanken en zo goed vertolkt worden door Ian Gillan en Steve Balsamo, zijn in Needley’s versie veel te zwak.

En Freek dan, vraagt u zich wellicht af. Had die geen goede uithalen, kwam in zijn versie de twijfel ook niet goed naar voren? Laat ik u gerust stellen dat was zeker wel het geval. Freek had alleen twee grote nadelen. Ten eerste mocht hij niet het hele lied zingen en ten tweede moest hij het in het Nederlands doen. Dat hij niet het hele lied mocht zingen is gezien de lengte van het lied misschien wel begrijpelijk maar het betekent wel dat je als zanger een deel van de opbouw mist. Daarnaast vloeit het lied niet zo mooi door doordat er stukken tussenuit geknipt zijn en ook dat moet het voor Freek lastiger hebben gemaakt om het lied te zingen. Maar het vervelendst moet het in mijn ogen geweest zijn om het in het Nederlands te moeten zingen.

Laat ik gelijk maar heel duidelijk zijn de Nederlandstalige versie van het lied deugd niet! Ik durf zelfs te zeggen dat alleen op grond van de Nederlandse versie ‘Gethsemane’ men had moeten besluiten om Jesus Christ Superstar alleen nog maar in het Engels uit te voeren. Zo dat is me van het hart! Laat ik een poging doen om u uit te leggen waarom ik die mening ben toegedaan. Toen ik de Nederlandstalige versie voor het eerst volledig hoorde tijdens de Nederlandse theater tour zat ik al snel met gekromde tenen. Natuurlijk moest ik het lied eerst een paar keer goed horen om precies te horen waar de pijn punten zaten. Er waren er meerdere, maar ik zal u niet vermoeien met een woord voor woord analyse. Wel kan ik u uitleggen waar een deel van de problemen uitvoortvloeien. In het originele lied spelen de woorden I, why, en dye een belangrijke rol. Het zijn belangrijke woorden zijn voor het lied maar ook zijn het, omdat het woorden zijn die eindigen met een open lettergreep woorden waar je doormiddel van uithalen ook mooi de nadruk op kan leggen. IIIIIIIIIIIIIIIII, dyeeeeeeeeeee, whyyyyyyyyyy. Vertaal je die woorden naar Nederlands dan wordt het probleem gelijk duidelijk. I wordt ik, why wordt waarom en dye wordt dood. Anders vertalen kan niet en het ligt dus niet aan de vertalers maar u ziet het vast gelijk; ik waarom en dood zijn woorden die eindigen met een gesloten lettergreep. De uithaal wordt dus veel lastiger, u heeft kunnen zien hoe Freek in zijn versie dat heeft moeten oplossen. Hij moet bijvoorbeeld zingen ‘kijk naar mijn dood’ (in het Engels ‘see how I dye’). ‘Kijk naar mijn dood’ is al geen lekkere zin maar extra gekunsteld wordt het doordat Freek de r, n en d nog moet zingen na de uithalen op de klinkers. Hij zingt ze dus maar ze hangen een beetje erbij. Je hoort ook duidelijk dat bij Freek het woord dood meer als dye klinkt en hij er op het laatst toch nog dood van moet maken. Daaruit blijkt dus nog maar eens hoe onnatuurlijk het is wat hij moet doen. Bovendien zit er nog een pauze die er niet hoort tussen mijn en dood en dus klinkt de Nederlandse ‘Gethsemane’ al met al lang niet zo mooi en indrukwekkend als het origineel.
Freek doet het met het materiaal dat hem in het Nederlands ter beschikking staat geweldig maar wat zou ik hem het lied graag in het Engels hebben horen zingen!

Er zijn nog meer zaken die van de Nederlandse versie een kwalitatief mindere versie maken. Die zal ik u besparen, mede omdat ik u de redenen niet kan laten zien of horen omdat Freek niet het hele lied mocht zingen, en de Nederlands talige versie gezongen in het theater door Dieter Troubleyn niet op You Tube staat. Maar het is hoop ik wel genoeg om u duidelijk te maken dat, hoe wel het een begrijpelijk streven is om alle musicals in het Nederlands te brengen, het de vraag is of dit koste wat het kost ook gebeuren moet. Het maakt de musical weleens waar laagdrempelig, iedereen kan het tenslotte verstaan, maar wat mij betreft dus niet ten koste van alles. Zodra afbreuk gedaan wordt aan het origineel, wat hier dus duidelijk het geval is, moet men zich serieus gaan afvragen of men wel een Nederlandstalige versie op de planken moet willen brengen. In dit geval kennen veel mensen het verhaal van Jezus en veel mensen hebben de originele Engelstalige versie met ondertiteling gezien op tv, dus waarom genoegen nemen met een duidelijk mindere versie van het voor Jesus Christ Superstar zo belangrijke ‘Gethsemane’? Ik begrijp dat niet en zou het zeker ook nooit gedaan hebben maar waarom deed van den Ende producties het dan wel? Graag zou ik die vraag eens beantwoord zien. Dus mocht iemand van van den Ende producties dit lezen ik hoor graag van u.