Dit is het laatste deel van op zoek naar Helene en ook het moeilijkste en meest uitdagende deel. In dit deel hoop ik een beeld te schetsen van Helene als, (jonge)vrouw, echtgenote, moeder en oma. Wie was Helene? Of om het op zijn Engels te zeggen “What made her tic?” Een moeilijke vraag want deze informatie is niet altijd even gemakkelijk te vinden. Er is veel over Helene, haar verzameling en bouw aspiraties te vinden maar weinig of alleen tussen de regels door over de mens Helene. Wel hebben een aantal mensen uit haar omgeving zich over haar geuit en ook zijzelf heeft dingen gezegd die veel zeggend zijn. Hopelijk lukt het om ondermeer doormiddel van een aantal citaten een beeld te schetsen van “de mens” Helene. Ik zal dit in twee delen doen dit stuk zal gaan over de jonge Helene het volgende deel zal gaan over de volwassen Helene.
De jonge Helene
Als Helene negen jaar is schrijft haar vader het volgende over haar: “Helene is een model kind, stormachtig, wild en zweverig, maar verder zeer aangenaam in haar doen, en overigens net als Gustav (haar broer) een zeer zwakke leerling.”
Vanaf haar dertiende houdt Helene een dagboek bij uit dat dagboek blijkt hoe serieus ze met een heleboel dingen bezig is en vooral dat ze zich eenzaam en onbegrepen voelt. Ze is een eigenaardig kind, ernstig en uiterst gevoelig. Dat ernstige is ook goed te zien op de foto’s die van haar gemaakt zijn toen ze jong was, er is er geen één waarop ze zelfs maar glimlacht laat staan dat ze vrolijk lacht.
Als Helene veertien is moet vader Wilhelm zijn visie op zijn dochter bijstellen. Hij schrijft dan: “Helene is een eerste klas leerrat, zelfs zo erg dat wij haar leerzucht moesten bepreken.” Vooral de Duitse literatuur boeit en interesseert haar. Ze zit in die tijd van ’s morgens 5 uur tot ’s avonds 10 of 11 uur met haar neus in de boeken.
Op haar zestiende komt Helene in aanvaring met de Evangelische Kirche als ze de feilbaarheid van de bijbel niet kan aanvaarden. Haar ouders zijn onthutst, ze zou haar familie te schande maken. Dankzij haar gesprekken met een pastor waar ze vertrouwen in heeft stelt ze haar mening bij.
Belangrijk in haar jeugd is ook het contact met haar lerares Hendrika Rogge, de twee houden contact totdat Hendrika overlijdt.
Op haar achttiende runt ze, nadat ze klaar gestoomd is voor het huwelijk op een school in Brussel, het ouderlijk huishouden, haar vader schrijft hierover aan haar moeder, die zich in Maagdenburg bevind; “ Overigens kan ik je verzekeren, dat je huishouden zich in heel voortreffelijke handen bevind. Helene vervult haar taken met een zekerheid alsof zij de zaak al sinds jaren bestiert. Zij presideert aan de koffietafel, overtuigd zich dat het door haar gekozen menu voor het diner mijn bijval vindt, ondervraagt de kokkin over rekeningen, geeft haar aanwijzingen. En omdat het vandaag wasdag is, heeft zij nu zelf de leiding in de keuken. Voor de rest is zij geen minuut onledig- bij het ontbijt handwerk, na de tafel stoppen en ’s avonds versteld zij wasgoed. Ik denk dat zij het van haar moeder heeft.”
Het beeld dat uit bovenstaande naar boven komt is dat Helene een serieus en ernstig meisje is. Helene was door haar serieuze karakter ongetwijfeld vaak eenzaam mede omdat haar leeftijdsgenoten daardoor vast geen gezellig speelkameraatje in haar zagen. Helene haar serieusheid brengt met zich mee dat ze de neiging heeft zich met (te) veel energie zich te storten en vast te bijten in datgene wat haar interesseert, in haar geval de grote auteurs uit de literatuur. Helene, zo blijkt uit haar conflict met de kerk, diep na te denken over de dingen en ze neemt in ieder geval vanaf haar zestiende niet altijd meer klakkeloos aan wat haar verteld wordt. Een andere eigenschap die zich al in Helene’s jonge jaren manifesteert is haar neiging tot perfectie, dit blijkt uit de manier waarop studeert maar ook uit de manier waarop ze haar moeder vervangt als die in Maagdenburg verblijft. Als jonge vrouw blijkt Helene heel trouw aan degene die ze liefheeft. Het levenslange contact dat ze heeft en houdt met haar lerares Hendrika Rogge getuigd hiervan. Al met al was Helene zeker niet het zonnetje in huis en ze nam het leven zo lijkt het wel erg serieus. Haar leergierigheid was enorm maar helaas was het haar niet gegund om verder te studeren, haar moeder zag eerder een toekomst als echtgenote en moeder voor Helene. Iets wat gezien de tijdgeest niet abnormaal was. Helene accepteerde dit en stortte zich met veel energie en perfectionisme op haar taak. De literatuur heeft haar echter nooit los gelaten….
